Bij nader inzien Gij zult toch handhaven

Bezwaarmaker is verhuisd, probleem dus opgelost? Nee, zo makkelijk komt een gemeente niet van handhaving af.

De welstandsnota van de gemeente Halderberge (Noord-Brabant) bevat een opmerkelijke passage. ‘Momenteel kan er veel vergunningvrij worden gerealiseerd. Hierbij is dan ook geen welstandsadvies benodigd, terwijl vergunningvrije bouwwerken de ruimtelijke kwaliteit wel ernstig kunnen aantasten. Deze bouwwerken moeten daarom nog wel voldoen aan redelijke eisen van welstand. Een initiatiefnemer zal ook voor vergunningvrije bouwwerken moeten aansluiten bij de welstandsnota. Aangezien er geen vergunning nodig is, wordt dit niet getoetst door de welstandscommissie. Op het moment dat een bouwwerk sterk afwijkt van en afbreuk doet aan de omgeving (exces), is het mogelijk om op basis van de excessenregeling het bouwwerk als exces aan te wijzen.’

Aldus artikel 2.4 (excessenregeling) van de welstandsnota. Waar heel Nederland ervanuit gaat dat de welstandsregels bij vergunningvrije bouwwerken niet gelden, schrijft Halderberge dat ze wel degelijk gelden, ze worden alleen niet door de gemeente via een vergunning gehandhaafd. Behalve als het te gek wordt, bij een exces: dan treedt ook Halderberge op. Het is ze menens met de ruimtelijke kwaliteit, daar tussen Roosendaal en ’t Hollandsch Diep.

Ernstig in strijd met
En nu is er een kwestie in Oud Gastel, een schuur en een erfscheiding waarover buurman A en buurman B met elkaar in de clinch liggen. Een vergunningvrij werk, maar volgens B is er sprake van een welstandsexces. De commissie van Dorp, Stad en Land bevestigt die visie: er is een exces, het bouwwerk is in ernstige mate in strijd met redelijke eisen van welstand. Het college neemt die visie over.

Maar wat doet de gemeente vervolgens? Eerst maar eens even palaveren en uitstellen – misschien wil buurman A wel zonder dwang zijn schuur en schutting verfraaien – en ten slotte weigert de gemeente om tegen het exces op te treden. B stapt naar de rechter want hij lijdt schade, financieel en emotioneel, en wil genoegdoening. De rechtbank geeft hem gelijk, ‘Gij zult handhaven’, maar de gemeente gaat in hoger beroep bij de Raad van State.

In de periode die volgt besluit de bezwaarmaker te verhuizen. Aha, denkt de gemeente, handhaven van het exces hoeft niet meer, nu de benadeelde vertrokken is. En, voert de gemeente aan, Dorp, Stad en Land was onbevoegd om überhaupt over dit vergunningvrije aspect te adviseren, ten tweede begeeft het advies zich op het stedenbouwkundige terrein (plaatsing aan de straatzijde) en ten derde is het onevenredig om handhaving met sancties op te leggen.

Drie keer nee
De Afdeling bestuursrecht van de Raad van State maakt gehakt van alle argumenten. Ten eerste is een welstandsexces bepaald geen overtreding van geringe aard en ernst, maar juist naar zijn aard excessief en handhaving is dus niet onevenredig zwaar. Ten tweede doet het procesbelang van de verhuisde bezwaarmaker niet meer ter zake, omdat de gemeente zelf in beroep is gegaan. En ten derde is een exces een welstandsaspect, en is Dorp, Stad en Land dus helemaal niet buiten een wettelijke taak aan het adviseren. De Afdeling Bestuursrecht bevestigt daarom de uitspraak van de rechtbank: er is een exces en de gemeente moet daar handhavend tegen optreden.

Deeplink naar de uitspraak

Flip ten Cate | november | 2021
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via: https://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief